Mijn onderzoek richt zich op de morfologie van de Wadden, op natuurprocessen zoals erosie, sedimentatie, golfslag, getijden en stromingen – krachten die bijdragen aan de geleidelijke ‘wandeling’ van de Waddeneilanden. Ik onderzoek hoe deze processen vertaald kunnen worden naar geluid. Met behulp van data en veldopnames wil ik de dynamiek van deze voortdurende transformatie hoorbaar en tastbaar maken. Daarnaast experimenteer ik met materialen en objecten – zoals stalen schepen en drijvende boeien – die met behulp van exciters geluid kunnen voortbrengen, zodat ze als klankkast kunnen functioneren binnen een geluidsinstallatie.

Tijdens deze eerste periode heb ik voornamelijk geluidsopnamen gemaakt. De loods ligt vlak bij de opgang naar het havenstrand, waardoor het wad altijd dichtbij is. Ik gebruik verschillende methoden om opnames met een hydrofoon te maken: dobberend op het water, in de branding, of verzwaard onder water. Soms leg ik de hydrofoon op de zeebodem, zodat je het schuren van het zand langs de microfoon kunt horen. Daarnaast maak ik stereo-opnamen van de omgeving.

Het kleine onderwatercameraatje dat ik mee heb, blijkt onverwacht ook bruikbare geluiden op te nemen. Ik kan het met een stick in het zand duwen, zodat de zuigende werking van de golven en getijden hoorbaar én zichtbaar wordt. Nadat mijn laarzen volliepen met zeewater, was het tijd voor een waadpak. Daarmee kan ik me gemakkelijker bewegen in de branding. Ik merk ook dat zand en zout hun sporen nalaten op de apparatuur.

Door dagelijks meerdere keren langs het strand en in de branding te lopen, wordt het ritme van eb en vloed steeds voelbaarder. Elke dag verschuift het tij ongeveer een uur, synchroon met de stand van de maan aan de hemel.

In de tweede week heb ik geëxperimenteerd met opnames via objecten. Zo heb ik het stuiven van zand op een metalen plaat vastgelegd met een contactmicrofoon, en een hydrofoon geplaatst in een lange pvc-buis die dreef op het wateroppervlak. Ook plaatste ik stukken pvc-pijp van verschillende lengtes en diktes in de branding, verankerd in de bodem – sommige met gaatjes, zodat het geluid verandert onder invloed van getij en golfslag. Verder heb ik contactmicrofoons bevestigd op drijvende jerrycans. Dit heeft veel materiaal opgeleverd dat ik nog niet allemaal heb kunnen analyseren.

Ook heb ik de eerste proeven gedaan met exciters op kleine schaal. Een exciter is een elektromagnetische geluidsgenerator die trillingen opwekt en deze via direct contact doorgeeft aan een object of materiaal, dat daardoor als klankkast gaat functioneren. Het uiteindelijke doel is om een installatie op locatie te bouwen waarin zowel opgenomen als live gegenereerde geluiden hoorbaar worden gemaakt via deze objecten.

Verder ben ik met oude kaarten van Vlieland – afkomstig uit Museum Tromp’s Huys – aan het onderzoeken hoe je visuele data kunt omzetten in geluid. Een eerste poging om getijdendata te vertalen naar toonhoogte is gelukt.

Via de Waddenacademie ben ik in contact gekomen met Piet Hoekstra (Board of Directors Waddenacademie – portefeuille Geowetenschappen en Klimaat). Op mijn vraag of er momenteel morfologisch onderzoek loopt in de Waddenzee, verwees hij naar een project dat recent is afgerond. Dat is jammer, want het onderzoek en de gebruikte meetapparatuur sluiten goed aan bij mijn project. Ik ga nog contact opnemen met de onderzoekers die het veldwerk hebben gedaan. Er verscheen hierover recent een artikel in NRC.

Plannen voor de periode 15 juni – 15 juli

In de volgende fase verblijf ik op een kleine platbodem in de haven van Vlieland. Het scheepje zal onderdeel worden van het onderzoek – niet alleen als uitvalsbasis om het wad verder te verkennen, maar ook als mogelijk klankobject binnen een installatie.

Ik wil experimenteren met exciters op grotere objecten, zoals stalen schepen en drijvende boeien. Daarnaast wil ik een opstelling bouwen met sensoren: een dieptemeter, golfslagmeter, windmeter en getijdenmeter. De metingen van de sensoren en vlotters worden omgezet naar zwakke elektrische signalen. Hiermee kunnen geluidsoscillatoren worden aangestuurd of bestaand geluid worden gemanipuleerd. Daarnaast wil ik uitzoeken of het mogelijk is om data van al geïnstalleerde sensoren op het wad te gebruiken.

Als afsluiting wil ik een openbare presentatie geven op het strand, waarin de voortgang van het onderzoek hoorbaar en zichtbaar wordt – bijvoorbeeld bij het Westerse veld, ter hoogte van de vuurtoren – met een drooggevallen platbodem die dienstdoet als klankkast. 

• Mels van Zutphen, mei 2025