Best spannend allemaal, zo voor het eerst op de Waddenzee, rekening houdend met getijden, stroming en wind. In theorie zou het moeten kloppen maar het navigeren is nog wel een uitdaging. Je wilt niet met hoog water vast te komen liggen, zeker niet met flinke golven. De wind staat gelukkig goed, maar we komen wel te laat aan bij de Richel, de zandplaat voor Vlieland. Het water is alweer flink gezakt, waardoor we daar niet meer langs kunnen varen om het zeegat tussen Terschelling en Vlieland te mijden. Het kan daar flink spoken, vooral met afnemend tij en wind uit het noorden. We besluiten een paar uur voor anker te gaan om met dood tij het zeegat te nemen. 

Ruim op tijd voor ITGWO varen we de haven binnen. Na het festival ben ik hier weer 3 weken aan het werk. Dit keer is de boot mijn atelier en slaap ik in een tent op Stortemelk. 

Op de zeiltocht hiernaartoe had ik bemanning, nu ben ik alleen op de boot. Ik wil droogvallen onder de Richel, dat lijkt een goede locatie voor een eerste poging. Er is weinig wind vandaag maar uit een verkeerde hoek, ik lig niet in de luwte van de zandplaat. Maar er zijn weinig golven dus ik durf het aan. Met kaarten en getijden-app reken ik uit waar en hoe laat ik de schouw vast kan varen. Onderweg naar de locatie realiseer ik mij dat ik helemaal alleen ben, ik zie geen andere schepen. Het is zaterdagochtend en het is mooi weer. Het gevoel bekruipt me dat ik iets over het hoofd heb gezien en iets doms doe, maar ik besluit toch door te gaan. 

En dan lig ik vast. Nu moet het water nog 80 cm dalen voordat ik droog lig. Ook wel fijn om helemaal alleen te liggen want ik wil geluidsopnamen maken. Na een half uur zie ik een andere platbodem aankomen en daarna veel meer schepen, ook grote. Ik lig het verst op de plaat. Blijkbaar was ik net iets te vroeg. De tweede keer hoogwater een de dag is meestal minder hoog, dus je moet een ruime marge nemen, als je te vroeg gaat droogliggen kom je misschien bij de volgende vloed niet los. En zeker bij springtij uitkijken dat je niet te snel na hoog water vast komt te zitten, anders lig je daar zomaar twee weken. 

Het is een fantastische ervaring, het water loopt langzaam weg en opeens loop je om je schip heen. Langzaam vallen de andere schepen ook droog. Anderen niet helemaal, omdat ze later zijn aangekomen. Het is druk geworden wat een leuk gezicht is, mensen lopend op wad en om hun boten, maar het geluid draagt ver. Geluidsopnamen zonder bijgeluiden zit er niet meer in. Dus alleen richtmicrofoon en hydrofoon vandaag. 

Dit is wel de situatie zoals ik die voor ogen heb met het werk dat ik aan het ontwikkelen ben. Een drooggevallen stalen schip als klankkast. Maar deze locatie is niet geschikt omdat er buiten andere platbodems geen bezoekers kunnen komen. Vlak onder de Vuurtoren bij de Vuurboetsduin is een betere locatie. 

Ik moet lang wachten voordat ik weer uit kan varen. Er is al dagen heel veel wind uit het zuidwesten en die wakkert nog steeds aan met vlagen tot windkracht 10. De veerboot moet met een duwboot op z’n plaats gehouden worden. In de haven liggen de zeilboten behoorlijk scheef. Het lawaai van de masten en stagen in de wind is oorverdovend, er ligt een groot scherp jacht waarvan de lage toon in de verre omtrek te horen is. 

Ondertussen verdiep ik mij in golf- en stroomribbels op het strand. Golfribbels zijn regelmatige, vaak symmetrische ribbels in het zand die ontstaan door de heen-en-weer gaande beweging van golven. Stroomribbels zijn asymmetrisch en ontstaan door een stromingsrichting, waarbij het water vooral één kant op beweegt. Ik kan natuurlijk de foto’s die ik maak via een geluidsconverter omzetten in audio, maar het lijkt mij interessant om dat analoog te doen. In een kratje op een steekwagen monteer ik een contactmicrofoon en een stereomicrofoon. Ik loop dan haaks op de ribbels met verschillende snelheden. Het geluid dat het oplevert is op zich niet zo interessant, maar het ritme wel. En dat kan ik door een ‘envelope follower’ te sturen die dan op de piekhoogte van het geluid een stroomstootje geeft en zo een geluidsmodule kan laten werken. 

De wind is gaan liggen, het is zelfs windstil en het miezert. Vandaag is voorlopig de enige mogelijkheid om droog te vallen bij de vuurtoren. Vanaf morgen gaat het weer hard waaien uit het zuidwesten. De locatie heb ik vanaf de wal goed bestudeerd, maar vanuit de boot ziet alles er toch wat anders uit. Ik durf niet te dicht naar de wal te varen, wat ertoe leidt dat ik toch op de iets verhoogde richel kom te liggen die ik juist wilde mijden. 

Eenmaal droogliggend doe ik testen met exciters. Ik monteer ze op verschillende plekken aan de binnenkant op de boot. De apparatuur is nu gekoppeld aan powerbanks en accu’s. Ik krijg een aardige indruk hoe de stalen scheepshuid als klankkast gaat werken. De waddenrecorder komt in deze situatie vrij ver van de boot af in het water te staan. Het wordt nog een uitdaging om alles waterproof werkend te krijgen en met kabels te verbinden met de boot. Misschien is het mogelijk om de microfoons en sensoren via wifi of Bluetooth te verbinden. 

Net als de vorige keer kom ik een half uur later dan gepland weer los van de bodem. Het is inmiddels donker, behalve lichten van het eiland zelf zie ik helemaal niks. Een paar boeien geven licht, maar aan de kade staan ook vrij veel rode lichten. Met een navigatie app open in de hand vaar ik heel langzaam naar de staken waar ik langs moet. Ik zie ze pas als ik er bijna op zit. Gelukkig komt de maan erdoor en vaar ik rond half elf de haven in. 

Mels van Zutphen
Recidency, deel 4: 1 - 21 november

Begin november kom ik weer aan op Vlieland voor de laatste periode van de SV residency. Ik verblijf de komende weken in Studio Betzy, het voormalige atelier van de Noorse schilder Betzy Akersloot-Berg. Het staat in de achtertuin van Museum Tromp’s Huys tegen de dijk aan. Vanaf de bovenverdieping heb je een prachtig uitzicht over de Waddenzee.

De komende weken ben ik voornamelijk bezig met het maken van een compositie van veldopnamen in combinatie met de geluidsmodules. 17 november is er een presentatie van SV projecten voor Vlielanders en andere genodigden en daar speel ik ook live een voorproefje van wat er in het uiteindelijke presentatie van de ‘waddenrecorder’ te horen zal zijn. 

In het filmzaaltje van bierbrouwerij Fortuna Vlieland zet ik objecten neer waar ik exciters op monteer zodat deze geluid gaan maken: een grote kartonnen doos, een metalen plaat en een jerrycan. De windmeter installeer ik ook en bedien deze met de hand. Hoewel in het uiteindelijke werk het geluid live naar de boot wordt gezonden - en waar ik ter plekke ook op inspeel - gebruik ik voor deze uitvoering opgenomen geluiden. Ik manipuleer en mix deze geluiden wel live met de oscillatoren en andere elektroakoestische modules, zodat er een unieke compositie te horen is. 

Hopelijk kan mijn projectvoorstel met schouw en waddenrecorder volgend jaar in het waddengebied worden uitgevoerd. Met veel dank aan Standplaats Vlieland, Museum Tromp’s Huys, Hi-Lo en het Mondriaanfonds voor deze geweldige werkperiode op Vlieland! 

• Mels van Zutphen, november 2025