We arriveerden op het eiland met een basisconcept: de plastic fles gebruiken als een narratief voertuig - een surrealistisch en gepersonifieerd object dat de filosofische, ecologische en culturele tegenstellingen van het hedendaagse leven kon verwoorden. Water is voor ons zowel levengevend als handelswaar, natuurlijk en geïndustrialiseerd. Deze residentie bood ons de ruimte om deze tegenstrijdigheden verder uit te diepen, het project te verankeren in de lokale realiteit en tegelijkertijd de wereldwijde weerklank ervan te behouden.

Onderzoek en conceptontwikkeling

Onze onderzoeksmethodologie was veelzijdig en combineerde theoretisch onderzoek met observatie in het veld, het verzamelen van geluid en betrokkenheid bij de gemeenschap. We liepen dagelijks langs de kusten van het eiland, observeerden getijdenverschuivingen, verzamelden beelden en geluiden en documenteerden plastic afval - boeien, netten, speelgoed, flessen - dat op Vlieland terecht was gekomen. Deze fragmenten, waarvan vele verband hielden met wereldwijde scheepvaart- en consumptiesystemen, werden zowel onderzoeksmateriaal als symbolische ankers in onze conceptuele ontwikkeling.

Gesprekken met bewoners waren even waardevol. We spraken met jonge en oude generaties eilandbewoners, vissers, museummedewerkers, lokale historici en wetenschappers van het KNMI. Een terugkerend thema kwam naar voren: de grote afhankelijkheid van het eiland van toerisme en de spanning die dit met zich meebrengt. Toerisme brengt zowel inkomsten als degradatie; consumptie onderhoudt en erodeert. Deze paradox - zorg en vernietiging - kwam centraal te staan in het zich ontwikkelende verhaal van ons werk. In plaats van deze spanningen op te lossen, proberen we er juist in te zitten, waarbij we absurditeit en humor gebruiken om kritische betrokkenheid uit te lokken.

Betrokkenheid bij de gemeenschap

Tegen het einde van de residentie organiseerden we een presentatie voor de gemeenschap in Brouwerij Fortuna. Tijdens dit evenement werden eerdere werken en de eerste inzichten van Bottled Up getoond. Met de steun van buurtbewoners die ons hielpen aan ruimte, apparatuur en promotie, trok het evenement een sterk en betrokken publiek van buurtbewoners.

Hoewel er op Vlieland een gezonde scepsis heerst tegenover initiatieven van buitenaf - een perspectief dat we respecteren en waarderen - betekende het evenement een keerpunt. Het leidde tot nieuwe gesprekken en uitnodigingen voor een diepere betrokkenheid. Een bewoner die een band had met ons eerdere werk, nodigde ons persoonlijk uit voor een rondleiding over de westkust van het eiland, waarbij hij ons inzichten en geschiedenissen verschafte die ons begrip verrijkten en direct van invloed waren op ons werk.

Artistiek proces en experimenten

Toen we op Vlieland waren, begonnen we met het maken van prototypes voor de visuele, auditieve en verhalende elementen van Bottled Up. We werden vooral aangetrokken door het sterke getijdenritme van het eiland, de veerdienstregelingen en de onvoorspelbare weerpatronen - allemaal factoren die bijdroegen aan een verhoogd bewustzijn van natuurlijke cycli en menselijke inmenging. Deze ritmes zullen terugkomen in de structuur en het geluidsontwerp van de installatie. We zijn ook begonnen met het maken van storyboards, het samplen van geluid en het schrijven van concept scripts. Deze vroege experimenten zullen de conceptuele ruggengraat vormen voor onze uiteindelijke productie in 2025.

Milieuoverwegingen en ethiek

Een belangrijk milieumoment dat ons denken heeft gevormd, was de ramp met de MSC ZOE in 2019, toen honderden containers verloren gingen op zee en plastic afval langs de Waddeneilanden terechtkwam. De gevolgen van deze gebeurtenis zijn nog steeds zichtbaar op Vlieland en in het lokale geheugen. We verkenden het Drenkelingenhuisje op het eiland, een soort toevallig museum en levend archief van aangespoelde voorwerpen. Dit bouwwerk, gebouwd om overlevenden van schipbreuken te huisvesten, herbergt nu verhalen door middel van objecten - plastic tanden, speelgoed, containers - een surrealistische collage van wereldwijde consumptie en lokale realiteit.

Deze gelaagde esthetiek van toevallige collage sluit nauw aan bij onze eigen methodologie en we streven ernaar deze geest te integreren in Bottled Up, waar plastic niet alleen afval wordt, maar ook een verhalenverteller. De foto's die op deze locatie zijn genomen, zijn een centrale visuele leidraad geworden in de latere ontwikkeling van het werk.

Technische en praktische inzichten

Tijdens de hele residentie werden we herinnerd aan het belang van vertrouwen en nederigheid bij het werken in een kleine gemeenschap. Als kunstenaars van buiten het eiland probeerden we eerst een menselijke band op te bouwen voordat we onze artistieke agenda introduceerden. Door deze flexibele, eerst op relaties gerichte aanpak kon ons project organisch groeien en in overeenstemming zijn met de waarden en ritmes van het eiland zelf.

Faciliteiten en ondersteuning

Zowel in de aanloop naar als tijdens de residentie voelden we ons echt gesteund. In plaats van 'gedropt' te worden in de kleine en hechte gemeenschap van Vlieland en alleen te moeten navigeren, werden we vanaf de eerste dag verwelkomd in een zorgvuldig ontwikkeld ondersteuningsnetwerk. Deze vertrouwde lokale 'contactpunten' waren van onschatbare waarde - niet alleen voor het beantwoorden van praktische vragen, maar ook voor het stimuleren van een onmiddellijk gevoel van saamhorigheid. Dankzij deze basis van steun konden we sneller vertrouwen en legitimiteit opbouwen binnen de gemeenschap, waardoor deuren opengingen die anders misschien gesloten waren gebleven. Na deelgenomen te hebben aan meer dan 17 residencies over de hele wereld, begrijpen we dat een van de grootste uitdagingen voor buitenstaanders het opbouwen van betekenisvolle relaties binnen een gemeenschap is - iets wat vaak maanden of zelfs jaren kan duren. Op Vlieland werd dit proces aanzienlijk versneld dankzij de diepgewortelde aanwezigheid en reputatie van de residentie, die in de loop van een decennium was ontwikkeld door initiatieven als Into The Great Wide Open. Dit bestaande vertrouwen werd in veel opzichten uitgebreid naar ons - en dat maakte het verschil.

Daarnaast was de centrale locatie van de residency - De Creatieve Werkplaats - van onschatbare waarde. Deze locatie, gelegen aan de hoofdstraat van het eiland, diende zowel als atelier als openbare interface. Deze zichtbaarheid nodigde uit tot ongedwongen gesprekken en interacties, waardoor we onderdeel werden van het lokale weefsel in plaats van toeschouwers in de periferie.

We werden ook in de gemeenschap geïntroduceerd via De Geitenbode, de lokale krant van het eiland, wat hielp om onze aanwezigheid in de juiste context te plaatsen. Deze momenten van inbedding waren cruciaal bij het vormgeven van een project dat niet alleen is geïnspireerd door, maar ook in dialoog is met de locatie.

Als eerste kunstenaars in dit programma erkennen we dat toekomstige iteraties van de residentie baat kunnen hebben bij uitgebreide mogelijkheden voor overlap en uitwisseling tussen deelnemers. Of het nu gaat om gezamenlijke wandelingen, gedeelde maaltijden of projectpresentaties, we geloven dat dit de ervaring voor de kunstenaars kan verbeteren en de bredere impact van de residentie kan verdiepen. Naarmate de residentie zich verder ontwikkelt, zal het vastleggen van de inzichten van de kunstenaars op de website van het programma ook waardevolle inzichten opleveren voor kunstenaars en de bredere gemeenschap.

Voorlopige resultaten en documentatie

Aan het eind van de residentie hadden we een rijke verzameling bronmateriaal - opnames, foto's, conceptuele aantekeningen - en een gedetailleerd concept van het script en storyboard voor Bottled Up. Deze onderdelen zullen de leidraad vormen voor de productiefase van het project in 2025. De thema's van ecologische precariteit, menselijke absurditeit en globaal-lokale verwikkelingen blijven centraal staan, nu gegrond in de specifieke verhalen en texturen van Vlieland.

Persoonlijke reflectie

Deze residentie bood een noodzakelijk afscheid van onze stedelijke studio en gaf ons de ruimte om te reflecteren, te herijken en te herdenken. Wonen en werken op Vlieland nodigde ons uit tot een meer directe, zintuiglijke relatie met de natuur. De getijden, de stilte, het veranderende weer - ze werkten allemaal mee aan het creatieve proces.

We vertrekken met een hernieuwde helderheid: het is moeilijk om zinvol over het milieu te spreken vanuit een puur stedelijk standpunt. Deze tijd op Vlieland herinnerde ons aan de nederigheid en urgentie die nodig zijn om ecologische thema's aan te pakken. Het benadrukte ook de rijkdom van het niet-stedelijke Nederlandse leven, dat vaak wordt overschaduwd in dominante verhalen, maar essentieel is voor het begrijpen van het bredere plaatje.

• Anne Fehres en Luke Conroy, mei 2025